Thursday, July 26, 2007



شاعران نامدار در قلمرو موسیقی فرهنگ عامه «تیلیم خان»
۳, ۱۳۸۶, ۱۰:۵۵




شبکه پیام >> فرهنگ مردم >> ادبیات فولکلوریک >>: سالیان سال است که هنرمندان دو منطقه «همدان» و «مرکزی» نغمه های ساز خود را با اشعار شاعر محلی معروف به «تیلیم خان» زینت می بخشند. او آذری زبان و اهل روستایی به نام «مراغه»، از توابع بخش «مزلقان»، واقع در حومه «ساوه»، است. از تاریخ تولد تیلیم خان اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما گروهی تخمین می زنند که او در زمان «نادرشاه» به دنیا آمده باشد. درباره تاریخ فوت تیلیم خان نیز نقل می شود که در سال ۱۲۴۶ ه ق در همان روستای مراغه وفات یافت. طول عمر این شاعر را بین ۸۰ تا ۹۰ سال ذکر کرده اند.

در مناطق یاد شده، بخش مهمی از مضامین موسیقی محلی از آثار شاعر و عارف این منطقه تیلیم خان تأثیر پذیرفته است.

بیشتر اشعار وی به زبان آذری است؛ اما عده ای از هنرمندان ساکن در مناطق قشلاق که از قوم «زرگر»هایند بعضی از اشعار تیلم خان را به گویش زرگری بر گردانده اند و با نوای «چگور» اجرا می کنند.

گردآورنده: «صادقه صحت»
سایت صدا و سیما

—-
آلمایولو: طبیعی است که زبان آذری یک غلط مصطلح است و زبان ترکی آذربایجانی درست است.
دیگر اینکه تا به حال از ترجمه اشعار تیلیم خان به زبان زرگری چیزی نشنیده بودیم که این مطلب از این حیث ارزشمند است دیگر محققان نژاد پرست نگویند: فردوسی و حافظ هماره در کنار قرآن قرار داده شده و در سراسر! ایران خوانده شده است. واقعیت این است که دریای فرهنگ ترکی در ایران با آگراندیسمان کردن جزیره زبان فارسی تحت الشعاع قرار نخواهد گرفت اگر چه ممکن است در کوتاه مدت ساده لوحانی را فریب دهد.








حكيم تيليم خان′ین دؤردونجو قورولتاييندان نئچه گٶروت

Həkim Telim Xan'ın Dördüncü Qurultayından Neçə Görüt

۳۰ , ۱۳۸۶, ۲۲:۳۰


















حکیم تیلیم خان نییه قاییدیب؟ /
سید حیدر بیات


۳۰ , ۱۳۸۶, ۱۶:۱۱


تیلیم خان داها دوغروسو بلکه ده تئلیم خان، عادی بیر شاعیر دئییل.
یولداشلارین بیریسی بئله سانمیشدی کی تیلیم خان ساوه ماحالینا عایید اولدوغونا گؤره بئله قاباریب گؤزه گلیر. بئله می؟



یولداشلارا دئمه‌لی‌یم: ساوه‌نین اطرافیندا اونلار بلکه ده یوزلر تورک شاعیر یازیب یاراتمیشلار. او جومله‌دن خوندابلی مهجور، رضاعلی، تورکمن ماحمود و… آمما هئچ بیریسی تیلیم خان اولماییبلار. تیلیم خان بیر قرنیدن ده بلکه چوخ ساوه، قوم، قاراقان، قزوین ماحاللاریندا عاشیقلارین سازلاری ایله سؤزلرینی کند کند ائوائو گزدیریب کؤنوللره قوناق آپاریبدیر.

تیلیم خاندا سؤزجوک، فورما، دوشونجه تام باشقا شاعیرلر ایله فرقلی‌دیر. بو فرقی طبیعی کی آکادمسینلر آچیقلامالی‌دیرلار.

آیریجا تیلیم خان آذربایجان مدنیتینده استثااولاراق یاشامی افسانه‌لشمیش و اونون شعرلری ایله یاناشی حیاتی دا بیر داستان کیمی عاشیقلار طرفیندن سؤیله‌نیلر. بو افسانه‌وی حیاتی زنگان عاشیق موحیطی‌نین عاشیقلاری دا سؤیله‌رلر و زنگانلی عاشیق موسلوم عسگری نین سؤیله‌دیگی تیلیم خان داستانی بو گونلر محمد رزاقی به‌یلری‌نین تشبثی ایله قلمه آلینیب دیر.
اورکلری مفتون ائتمک آنجاق هر شاعیرین ایشی دئییل و تورکمن لرده مختومقلی فراغی و آذربایجاندا دا حکیم هیدجی خواص ایچینده و تیلیم خان و ماراغالی کریمی و شهریار و… کیمی شاعیرلر خواص و عوام ایچینده بو افتخاری قازانیب‌لار.

بیرده خاطیرلایالیم کی تیلیم خانین هله شعرلری کامیل صورتده چاپ اولماییبدیر بلکه چاپ اولاندان سونرا یاخشی قضاوت ائده بیلک.

تیلیم خانین دؤردونجو قورولتایی بوتون چاتیشمامازلیقلارا باخمایاراق گؤستریردی کی تیلیم خان بیرداها بابک کیمی اؤز دیلینی ساوونماغا قاییدیب دیر و قومدان قورولتایا دوغرو گئدن اتوبوسو امنیتی قوه‌لر قایتاراندا هامی بابک قالاسی‌نین موسافیرلری نی خاطیرلادی. آنجاق بو دؤنه شوونیزمین قولاغی دیبینده بو اولای باش توتدو.

منجه بو مسئله میللی حرکته یئنی بیر یؤن و یئنی بیر تعریف گتیردی. اومورام کی اوزمانلار بو ساحه‌ده آرتیق فیکیرلشه‌لر.



گيزلين آلتينلار


Sava, Məzdəqan(Məzəlqan), Mərəğey; Həkim Telimxan'ın 4cü Qurultayı, Yay 1386


سايين سييامك دئييردي گئچميش يازي‫نين آديني، «يئتنكلي الدن گئتميشلر»ين يئرينه، «الدن گئتميش يئتنكليلر» قويمالي ايدين! دوز دئييردي ، چونكو بو ياخشي و ياراشيقلي بير تركيب ايدي! آنجاق كئچل حسن ايله حسن كئچلين نه فرقلري واردير! الدن وئرديكلريميزي الدن وئرميشيك و بير داها اله گتيرمه‫يه اومود يوخدور! ولي دونن، ساوانين تيليم خانين دوغوم يوردوندا، توركلرينين بيري‫سي كدر ايله «بيز اؤزوموزو سيزدن بيليريز، آنجاق سيز بيزلري اوگئي بيليردينيز» دئيه‫نده، اينانديم كي الدن گئتميشلرين اؤزلري، ايستر-ايسته‫مز اولوسون قوجاغينا قاييداجاقلار؛ سانكي آذربايجانليلار اوگئي بيلسينلر بو ديلداشلاري و بونلارين آشيقلاري قوپوز، بالابان و تورك ديلي‫ني ساخلاماق دا عورضه و غئيرت گؤستريب، آنجاق اوخوماقلاري فارسلارين دشتي اوخوماغينا اوخشاسين!

تيليم خانين دؤردونجو قورولتاييندا دانيشماقدان ياساق اولموش، سايين بايات شوخلوقلا دئييردي، ائله‫بيل سنين ديلين قلمينه چكمه‫ييب! سييامك به‫ي ده دئدي يوخ؛ آيدين ايندي هر نه‫يي سئيو(save) ائدير سونرا بو گونون اولايلاريني يازاجاق! من ده مرغئي كندينين انيش-يوققوشلاري و توز-تورپاغينا گؤره يورولوب نفسيم كسيلمه‫ميشدير؛ بلكه بو كندلي‫لرين تايسيز يورد و اؤز كولتورلريني سئومك دويغولاريندان شاشقين قاليب و هر نه‫يه يالنيز باخيرديم. من ده سييامكه دئمه‫ديم كي منيم حافيظه‫م يارديم ائده‫بيلمه‫يه‫جك؛ تانري موبايلـلاردا گؤرونتو چكمك تئكنولوژي‫سيني چيخاردانلاري قوروسون! بو گؤرونتولر ايله دونني خاطيرلاييرام:

1- ساعات 9 دا يولا دوشموشدوك؛ حئييفلر اولسون گئج يولا دوشدوك و مسجيد ده كي تؤره‫ني الدن وئره‫جه‫ييك. دوزدور سييامكين يولداشي يئيين سورور و پوليس ده جريمه ائله دي، آنجاق بو بئنزينسيز گونلرده، آللاه اونو ساخلاسين؛ بيزيم ده قارشيميزي قومدان گلنلر كيمي كسديلر، آنجاق سورعت گئتمك ايچين! و بو كسينليك ايله خيلاف دير! ايلك گؤرونتولري بورادا سالديم.

2- آخيردا بيلمه‫ديم بورانين آدي مزلقان‫دير يا مزدقان و يا نوبران؟! آنجاق بورادا بيلديك كي بته‫ر يئره گلميشيك و بؤلگه‫لر اوزاقدا كي ياخينلاريميزديرلار! اردبيل، تبريز و حتي سينيرين او تايلاريندا دا بئله بير ساندويچ ساتماق يئري تاپماق اولماز. بو توكانين شوشه‫سينده يازيليب: «آجلار گلين» ساندويچليغي! ولي بيزلر ايسه يئمك آجي يوخ، بلكي كولتورل سوسوز و آجلار ايديق و سوسوزلوغوموزون بير آزي او يازيني گؤرمك ايله آرادان گئتدي. بو يازينين اصلي آنلامي بو ايدي: «تورك دوشمانلاري! بورادان گئدين!».

3- طبيعت و گؤرونتولر قاباغا گئتديكجه آذربايجان بؤلگه‫لرينه بنزه‫مك ايله بيز دويغولانيريق و «مراغه» آديني «مرغئي» سؤزجويونون يئرينده گؤرنده، ماراغالي يولداشلارا باشقا بير حال تاپيرلار!

4- مرغئي مسجيدينده كي تؤرن قورتارماقدا دير، آنجاق مسجيدين قاپي‫سيندا حكيم تيليم خانين بيرينجي ديواني كيتابي ني ايلك گؤستري و همده ساتماغا قويوبلار. مسجيدين قارشي‫سيندا كي توركجه يازيلميش خوش‫گلدين پلاكاردي چوخ ماراقلي دير! عؤمرومده من ايچين هئچ خوش گلدين بئله ياپيشماسا دا، مسجيد ده وئريلن شوربا دا سييامك ايچين بو بئش-آلتي ايلين ان يئمه‫لي شورباسي‫دير. البته بئله شوربا يئمك ايله مشغولودوق كي گؤرونتو سالماغي اونوتدوم.

5- ناهاردان سونرا قبريستانا ساري يولا دوشوب، حكيم تيليم‫خانين مزاري اوستونده بير فاتيحه اوخودوق؛ مزار داشلارينين چوخو توركجه يازيلميشديلار؛ بير قبير داشيندا بئل يازيلميشدير:

نه‫قدر يول گئديرم ديلده آتا صؤحبتي وار
هاميدان چوخ آتامين بو دونيادا حؤرمتي وار
...

شئعرين ايكينجي بئيتي‫ني يازميرام؛ مني گئرچكدن كدرلنديردي، ايسته سينيز اؤزونوز اوخويون.

6- قبريستاني اؤتورون؛ بو گون شنليك گونويدو! قوناقلار كندين بير ائولرينده اوتوروب بئش-اون دنه شئعر اوخوناندان سونرا بيلديم كي هله ايش چوخدور! ساوا دان، قوم دان، تئهران دان آشيق‫ايدي تؤكولموشدو بو كنده؛ ايسته‫ييرديلر تيليم‫خانين باغيندا شنليك تؤرني ده يولا سالسينلار! آرواد، اوشاق، قوجا، جاوان و دئمك كندين بوتون اهالي‫سي تؤكولدولر بير باغا و بيز ده گئتديك!

7- قولاق آسماق، گؤرمه‫يين يئريني دولدورماز؛ يازيقلار اولسون كي كامئرامين كيفيييتي ايسه راضيلاشديرماياجاق سيزلري! و البته يازيقلار اولسون يولداشلارين دئييشي كيمي تؤرن گئچدي قميشليغه! آخي بئله بير سوخنرانليق يئري دئييل كي! قوناقلارا دئيه‫ن يوخ، نه‫يه خالقي يورورسونوز؛ قويون آشيقلار چالسينلار دا‍!

8- ساعات آلتي‫دا قاش قارالماغا ده‫يمه‫مك ايچين، تئهرانا ساري يولا دوشدوك.

9- قاييداندا، ماراغالي سييامك دئيير: «اؤز آراميزدير، آوز ماراغاميزدا اونلار تيليم‫خان تايي واردير؛ آنجاق بئله آدليم اولماييبلار و ...»؛ من ده كي بير گون ايدي سوسقونلوق مرضي توتموشدوم و خبريم ده يوخ كي بو گونلر ايليشگي‫لي و يا ايليشگي‫سيز اؤرنكلر گتيريرم، دئديم: «تيليم خاني علي دايي ايله موقاييسه ائتمك اولار! اولابيلر برازيل و آوروپا دا علي دايي دان چوخ ياخشي اويونجولار واردير، آنجاق علي دايي بئله يئرلردن چيخيب كي فوتبول سطحي چوخ آشاغي‫دير و بونا گؤره آسييا و دونيادا چوخ شؤهرت قازانيب؛ تيليم‫خان دا بئله دير».

10- بير شئيي اونودوردوم ها! دونن وئبلاق بحثي دوشدو و من او بحث ده ايسه سوسدوم و ايندي بير آز دئيينمه‫لي‫يم!! اوچ-دؤرد نفرين آراسيندا بئله بير دانيشيق اولدو:
نئچه ايل دير سندن بير ايش-ميش، شئعر-مئعر گؤرموروك!
يوخ داي ايستيرم بوندا سونرا چاليشام، بير دنه وئبلاق ووروب و اوندا شئعرلريمي ياياجايام.
وئبلاق!!!؟... وئبلاق دا اولدو ايش!؟ منيم بئش-اون(!) دنه وئبلاق واريم ايدي(!). لاپ ايشي دوز وئبلاقلارا گونده 4-5 نفر باش وورور.
...

آرخايينام كي وئبلاق ووران يولداش، سوستلاشدي! دليلي ايسه، تك باشينا بئش-اون دنه وئبلاق وورانين، وئبلاقين نه اولدوغونو بيلمه‫مك، ايدي. اصلي نه‫دن ايسه من و سن كيمي وئبلاق يازيب-اوخويانلارين تقصيري دير كي وئبلاق كيمي مودئرن ايليشگي تئكنولوژي‫سي نين اؤنملريني تانيتديرماييب و تكجه فيكريميز بو وئبلاقين گونجه‫له‫مه‫يينده اولوبدور؛ البته قارقيش اولسون بيز ايچين گئج و دونيا ايچين يئيين گئچن زمانه‫يه!